Załóżmy, że chcesz powiedzieć, że zrobiłeś swoją pracę domową. Jak to powiesz? I have done my homework, czy I did my homework? Czy można te dwa czasy stosować wymiennie? A może są sytuacje, w których tylko jedna opcja jest prawidłowa? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dzisiejszym wpisie.

Jestem Michał Szulik, a to jest cykl Gramatyka Szulika – praktyczne podejście do języka. Tłumaczę w nim gramatykę angielską ze szczególnym naciskiem na praktykę.

Ten post dotyczy jednego z trzech głównych użyć czasu Present Perfect – mówienia o skutku czynności wykonanej w przeszłości na teraźniejszość – i jest to jeden z postów z serii o Present Perfect.

Jeśli jeszcze go nie czytałeś, warto zacząć od Wprowadzenia do czasu Present Perfect zanim zaczniesz czytać niniejszy wpis.

Z zakresu Present Perfect możesz poczytać też następujące wpisy:

• Present Perfect – doświadczenia życiowe
• Present Perfect – czynność od kiedyś do teraz – wkrótce dostępny

Co to jest ten „skutek” – wprowadzenie

Mówiąc o „skutku czynności z przeszłości na teraźniejszość” (w skrócie „skutek”) mamy na myśli sytuację, w której bardziej koncentrujemy się na rezultacie danej czynności niż na samej czynności.

Trochę zagwatwane?

To spójrz na taki dialog:

Teacher: Let’s check homework now! John, could you, please, read your essay? (Sprawdźmy teraz pracę domową! John, czy mógłbyś proszę przeczytać swoje wypracowanie?)

John: Mrs. Roberts, unfortunately, I haven’t done my homework… My mum is away and I had to take care about the house. (Pani Roberts, niestety, nie zrobiłem mojej pracy domowej… Moja mama wyjechała i musiałem zaopiekować się domem.)

Zwróć uwagę, że John mówiąc I haven’t done my homework nie koncentruje się tak naprawdę na przeszłości, a na teraźniejszości. Podkreśla, że w danym momencie jest nieprzygotowany. Innymi słowy skutkiem nie zrobienia jego pracy domowej jest to, że nie może przeczytać swojego wypracowania i właśnie na to – w szczególności – chce zwrócić uwagę w swojej wypowiedzi.

Inne przykłady na skutek:

She has broken her leg. – Ona złamała swoją nogę. (teraz ma złamaną nogę i skutkiem jest to, że np. nie może grać w siatkówkę z koleżankami)

Your time has come. – Twój czas nadszedł. (Czas umierać 😉 )

What have you done here?! – Coś Ty tu zrobił?! (Np. widzimy rezultat w postaci np. pokoju całego w farbie – skutek, na którym się koncentrujemy – i pytamy się o przyczynę)

Present Perfect a Past Simple przy skutku

To teraz zaatakujmy kwestię różnicy Present Perfect i Past Simple – bo z tym zazwyczaj największy problem mają moi uczniowie.

Czy John z powyższego przykładu mógłby użyć czasu Past Simple (I didn’t do my homework) zamiast Present Perfect (I haven’t done my homework)?

Krótka odpowiedź brzmi: tak.

Nie dla każdego użycia czasu Present Perfect będzie to takie uczywiste, ale dla tego (przypominam: podkreślenie skutku czynności z przeszłości na teraz) Present Perfect i Past Simple można w praktyce stosować wymiennie.

Istnieją tu co prawda pewne różnice, ale są na tyle subtelne, że dla większości osób są nieistotne. Więc jeśli Twoim priorytetem jest jak najszybsze nabycie płynnej komunikatywności (a nie np. perfekcji – hehe, łapiesz? Perfekcja w Present PERFECT… <dźwięk_świerszczy>), możesz przestać czytać w tym miejscu i po prostu dla tego użycia używać Past Simple. Będzie Ci prościej.

Ale… jeśli jednak ciekawią Cię szczegóły i zaawansowane zabarwienia znaczeniowe to poniżej kontynuuję swój wywód 🙂

Pierwszą rzeczą, która czasem ma wpływ na wybór jednego z powyższych czasów są uwarunkowania kulturowe. W Wielkiej Brytanii prędzej w takiej sytuacji jak powyżej użyją Present Perfect, a w USA Past Simple – ot z przyzwyczajenia.

Druga sprawa to subtelne różnice w zabarwieniu znaczeniowym. Po prostu używając Present Perfect bardziej skoncentrujemy się teraźniejszości i skutku, który jest w niej widoczny (brak przygotowania ucznia), a używając Past Simple na przeszłości i czynności, która została wtedy wykonana.

To trochę jak po polsku porównywać zdania:

Nie mam zrobionej pracy domowej.

oraz

Nie zrobiłem pracy domowej.

Przyznasz, że różnica jest raczej symboliczna, prawda?

I tutaj dochodzimy do ciekawego triku, który dodatkowo może pomóc Ci w zrozumieniu tego zagadnienia. Spójrzmy jeszcze raz na zdanie z dialogu:

I haven’t done my homework.

Z reguły, koncentrując się na skutku, zdania w Present Perfect tłumaczymy na polski w czasie przeszłym, czyli:

Nie zrobiłem mojej pracy domowej.

ALE! Możemy to przetłumaczyć bardziej dosłownie, czyli:

Nie mam zrobionej mojej pracy domowej. (no bo przecież have to “mieć”, a done oznacza “zrobiony”)

I to ostatnie tłumaczenie bardzo trafnie podpowiada nam co Anglicy mają na myśli używając Present Perfect. Chodzi im o to, że TERAZ nie mam zrobionej mojej pracy domowej. W związku z tym TERAZ nie jestem przygotowany. Nie mogę tej pracy domowej przeczytać lub pokazać.

Ten trik niestety nie w każdym przypadku działa tak ładnie, bo na przykład nie przetłumaczymy “I have eaten dinner” jako “Mam zjedzony obiad”, ale to w sumie nie ma znaczenia. Najważniejsze, żeby pojąć ogólną zasadę, a w tym wspomniany trik jest moim zdaniem całkiem przydatny.

I na koniec muszę wyjaśnić jeszcze jedną rzecz. Przeanalizujmy takie zdanie:

Wczoraj zrobiłem moją pracę domową.

Czy tutaj też dałoby się stosować Preset Perfect (I have done my homework yesterday) i Past Simple (I did my homework yesterday) wymiennie?

Krótko: nie.

Gdy mamy podany czas, kiedy dana czynność została wykonana to NIGDY nie użyjemy Present Perfect. W zasadzie, wychodzimy wówczas w ogóle z użycia „skutek czynności z przeszłości na teraz” i zaczynamy zwyczajnie referować przeszłość. A w takiej sytuacji tylko Past Simple będzie pasował.

Reasumując, dla użycia „podkreślenie skutku czynności z przeszłości na teraźniejszość” nie ma większego znaczenia, czy użyjemy Present Perfect, czy Past Simple. Istnieją co prawda między nimi pewne różnice kulturowe i znaczeniowe, ale są na tyle subtelne, że można je zignorować.

Dlatego, jeśli Twoim celem jest jak najszybsze osiągnięcie komunikatywności i będzie Ci tak prościej to z powodzeniem możesz tu korzystać z Past Simple zamiast Present Perfect.

Czytałeś już o innych użyciach czasu Present Perfect? Jeśli nie, znajdziesz je poniżej:

• Present Perfect – doświadczenia życiowe
• Present Perfect – czynność od kiedyś do teraz – wkrótce dostępny